Kolejny bohater ptasiej przygody klasy V – żuraw zwyczajny (Grusgrus).
W Polsce żuraw najczęściej i najwięcej liczebnie, występuje na północy i zachodzie, rzadziej na południu.
W czasie migracji i na zimowiskach żurawie zbijają się w ogromne, nawet wielotysięczne stada. U nas największe jesienne sejmiki zbierają się w rejonie Parku Narodowego Ujście Warty w dolinie Dolnej Odry, na Bagnach Biebrzańskich w Narwiańskim, Poleskim i Słowińskim Parku Narodowym oraz na Stawach Milickich.
Przyloty wiosenne - powroty w marcu i kwietniu, a jesienne we wrześniu i październiku.
Żuraw jest ptakiem wędrownym, choć w odpowiedzi na zmiany klimatyczne okres jego migracji systematycznie się skraca i coraz więcej ptaków zimuje na miejscu.
Sylwetka żurawia jest wysmukła, wyprostowana. Większy od bociana i łatwo od niego odróżniany, po długich zwisających w kształcie pióropusza ozdobnych piórach na ogonie i grzbiecie. Upierzenie godowe żurawia jest popielate, a końcówki skrzydeł czarne. Górna część głowy koloru karminowego, boki białe, czoło i przód długiej szyi czarne. Samiec i samica są do siebie bardzo podobne, samica jest nieco mniejsza i ma słabiej wybarwioną głowę.
Rozmiary: długość ciała ok. 95–125 cm. Rozpiętość skrzydeł 180–200 cm, a nawet do 240 cm. Masa ciała: samce 5,1–6,1 kg, samice 4,5–5,9 kg.
W Europie Środkowej lęgowiska znajdują się w wilgotnych obniżeniach terenu, np. olsach, torfowiskach wysokich i niskich, zalewanych łąkach i pastwiskach oraz coraz częściej w rowach między polami. Zwykle w oddaleniu od siedzib ludzkich, ale żeruje także na łąkach i polach uprawnych.
Żuraw będąc do niedawna ptakiem skrytym i wymagającym odludnych siedlisk, ostatnio kolonizuje tereny w pobliżu człowieka, co przyczynia się do znacznego wzrostu jego liczebności.
Żurawie odżywiają się pokarm pochodzenia zwierzęcego. Są to głównie duże owady i ich larwy (chrząszcze, gąsienice motyli, prostoskrzydłe) ponadto pajęczaki, dżdżownice, ślimaki, a także drobne kręgowce (żaby, jaszczurki, niekiedy drobne ssaki i ptaki).
Jest szkodnikiem upraw kukurydzy, żerując powoduje duże straty w zasiewach tej rośliny.
Gniazdo buduje na terenie podmokłym jest ono kopcem z liści i łodyg otaczającej roślinności, o średnicy do 80 cm., a wyjątkowo nawet do 200 cm.
Żuraw znosi przeważnie 2 brunatnawe lub zielonawe jaja o wymiarach 98 × 63 mm, silnie wydłużone. W ciągu roku jest jeden lęg w połowie, albo pod koniec kwietnia. Obydwoje rodzice na przemian przez okres ok. 30 dni wysiadują jaja i opiekują się młodymi przez 10 tygodni. Młode osiągają lotność po 65-70 dniach.
Każdy dorosły ptak zajmuje się jednym młodym i karmi go ślimakami, owadami i robakami.
Podczas przelotów stada lecą w kluczach lub skośnych szeregach i wydają donośny głos zwany klangorem. Jest on słyszalny w promieniu kilku kilometrów.
Żurawie początkowo trzymają się w stadach, a toki odbywają się w grupach. Żurawie wykonują wtedy charakterystyczny taniec podobny do baletowego pas de deux. Ptaki podskakują i kłaniają się sobie z rozpostartymi płasko skrzydłami. Samce trzymają dziób pionowo i w dostojnym marszu kroczą za samicą. Mimo, że te tańce są uznawane powszechnie za godowe, to wykonywane są też poza sezonem lęgowym, na miejscach wypoczynku w czasie wędrówek i w trakcie wiosennych zbiorowisk tych ptaków.
Gdy dobiorą się w pary, pozostają sobie wierne przez całe życie. Toki odbywają się już w 2. roku życia, ale lęgną się 3 lata później.
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN żuraw jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej, zagrożony osuszaniem terenów bagiennych (wskazana ochrona terenów podmokłych i bagiennych).
M.Kordas
E.Kordas
M.Jakowiecka